Büküm katsayısı neye göre belirlenir ?

İplik büküm bükümü ve büküm katsayısı (faktörü) Ring iplikçiliğinin tersine, rotor eğirme esnasında bükümü içeriden dışarıya doğru gerçekleşir. Dönmekte olan fırça benzeri acık iplik uç merkezdeki lifleri yakalar ve dönmeye devam etmesi sebebiyle lifleri kendi evresine alır. Liflerin bükümden kaçamadığı ipliğin için kısmında lifler daha sıkı yerleşir. Diğer yandan kompaktlık dışarıya doğru artarak azalır çünkü burada lifler kısmen bükümden kaçabilmektedir. Lif özelliklerine (mukavemet, uzama, uzunluk, sürtünme, vb.) ilave olarak iplik mukavemeti temel olarak ipliğin ne sıklıkta kendi ekseni etrafında döndürüldüğüne bağlıdır. Bu işlemde bükülmekte olan liflerin eğim acısı nemli derece mukavemet değerini etkiler (bkz Şekil 90). Bu kendisinden iki kat daha kalın iplikle aynı eğim acısını ve dolayısıyla aynı seviyede mukavemet sağlayabilmek için daha ince ipliğe iki katı büküm uygulanması anlamına gelir. Dolayısıyla, eğer bu sadece iplik numarasıyla alakalı ise, büküm miktarı mukavemet derecesinin bir göstergesidir. Ancak iplik numarasından bağımsız olarak büküm katsayısı a/m ya da a/e bir iplikteki büküm derecesini ifade etmek için kullanılabilmektedir. Büküm katsayısı arttıkca büküm derecesi ve iplik mukavemeti artar.

1 – Ancak belirli bir iplikte maksimum mukavemet için gerekli büküm katsayısı a/m ve ya a/e eğrilecek olan hammaddeye göre değişir. Lif tipine ve anahtar fiziksel özelliklerine bağlı

olarak belirli bir durumda belirli bir mukavemet değerine ulaşmak için ortalama bir büküm katsayısı yeterli olurken diğer bir durumda daha yüksek bir büküm katsayısının seçilmesi gerekebilmektedir. Bu, karışım iplikleri (lif mukavemeti 30– 40 cN/tex karışımı) ve viskoz, poliester ve ya poliakrilik iplikleri(lif mukavemeti 40 – 60 cN/tex) kıyasla pamuk iplikleri (lif mukavemeti 20 – 30 cN/tex) için daha yüksek büküm katsayılarının seçilmesi anlamına gelmektedir.

NOT: iplikleri aşırı bükmek mukavemeti düşürür. Dahası atkı ve çözgü iplikleri için büküm katsayısı örme ipliklerine kıyasla daha yüksek olur çünkü örme iplikleri için iplik hacimliliği, tüylülüğü ve yumuşak tutum mukavemete kıyasla daha önceliklidir, ancak dokuma ve dokuma hazırlık işlemleri için ipliklerde yüksek mukavemet aranır Yüksek büküm katsayılarının kullanım nedenleri:

• iplik mukavemetini ve uzamasına arttırmak;

• düşük tüylülüğe sahip dümdüz iplikler üretmek;

• eğirme stabilitesini artırmak;

• temiz kumaş görüntüsü elde etmek; ve

• ipliklerin kayma direncini arttırmak içindir. Yeterli iplik mukavemetinin sağlandığı düşük büküm katsayısının kullanım nedenleri:

• kumaşta yumuşak tuşe elde etmek;

• hacimli ve tüylü iplikler elde etmek için;

• ipliğin serbest konumda kendi üstüne katlanması eğilimini düşürmek ve

• rotor hızını değiştirmeden üretim miktarını arttırmak

Değişik hammadelerden yapılmış iplikler için büküm katsayıları farklı olduğu gibi dokuma ve örme iplikleri için büküm katsayıları da doğal olarak farklıdır (bkz pratikte uygulanmakta olan büküm katsayıları, dokuma iplikleri Şekil 91’de ve örme iplikleri Şekil 92’de).

Not: Resimi büyütmek için lütfen üzerine tıklayın.

Ref.: Rieter İplikcilik El Kitabı cilt 5

İplik Bükümü ve Büküm katsayısı Nasıl Hesaplanır ?

Bu yazıda genel olarak üretim hesaplamalarında kullanılan, iplik bükümü nün hesaplanması için gerekli matematiksel tanımlamalar ve hesaplamalar verilmiştir, 2. tabloda da anlaşılacağı gibi farklı birimlerde verilen büküm katsayıları arasında geçişi kendimiz hesaplaya bileceğimiz gibi tablodan da faydalanabiliriz.

Tablo 1

Tablo 2

Not: Resimleri büyütmek için lütfen üzerine tıklayın

Teknik Tekstil Nedir ?

“Özel olarak tasarlanan, herhangi bir üründe veya üretim yöntemi içinde veya yalnız başına belirli bir özelliği yerine getirmek amacıyla üretilen ve kullanılan malzemelere “teknik tekstil” denilmektedir. Teknik tekstiller bu terimden başka; endüstriyel tekstiller, yüksek performanslı tekstiller, yüksek teknik tekstiller, geleneksel olmayan tekstiller, mühendislik tekstilleri diye de isimlendirilmektedir.”

“En az geleneksel tekstiller kadar eski olan bu ürünler, geleneksel tekstillerin aksine, tekstil dışındaki alanlarda da kullanılmaktadır. Bu ürünler; kimyasallara, hava şartlarına ve mikro organizmalara dayanımları, yüksek mukavemet, yanmazlık, yüksek aşınma dayanım› gibi yüksek performans özellikleri gösteren ürünlerdir. Bunun yan› sıra bu ürünler geleneksel tekstillere göre, görünüş ve konforun belirleyici bir kriter olmadığı, pahal›, katma değeri yüksek, doğrudan tüketicinin kendisinin kullanmadığı, filtrelerde, oto lastiklerinde kullanılan tekstiller gibi herhangi bir malzemenin parçası olarak da kullanılan ürünlerdir.” “Teknik tekstiller yüksek teknik ve kalite ihtiyaçlarını (mekanik, termal, elektriksel, dayanıklılığı…) karşılayan ve bu teknik işlevleri sunabilme kabiliyetine sahip malzemelerdir.” Teknik tekstillerin tanımı konusunda en fazla kabul gören tanımlama The Textile Institute tarafından yapılan tanımlamadır. The Textile Institute tarafından yayınlanan Textile Terms and Definitions adlı yayında “estetik veya dekoratif özelliklerinden ziyade esasen sahip oldukları teknik ve performans özellikleri için imal edilen tekstil materyalleri ve ürünleri” olarak tanımlanmaktadır. Buna örnek olarak güç tutuşur döşemelikler ve nefes alabilen serbest zaman giysileri gösterilebilir.

Teknik tekstiller, yeni ürünlerin keşfi, yeni ihtiyaçları karşılaması ve geleneksel ürün ve malzemelerin yerine ikame edilmesi nedeniyle büyük potansiyel arz etmektedir. Bu yönüyle teknik tekstiller, son derece dinamik ve kullanım alanı itibariyle çok geniş bir sektördür. Teknik tekstiller üretim teknolojilerine ve kullanım alanlarına göre sınışandırılmaktadır.

Teknik tekstiller, günümüzde oldukça farklı kullanım alanı bulmakta ve kullanım alanları genellikle aşağıda belirtildiği gibi on iki başlık altında toplanmaktadır:

 1) Zirai tekstiller (agrotech) Tarım, bahçıvanlık, ormancılık ve su ürünlerinde kullanılan tekstiller

 2) ınşaat tekstilleri (buildtech) Bina ve inşaatlarda kullanılan tekstiller

 3) Giyim teknik tekstilleri (clothtech) Giysi ve ayakkabIarIn astar ve benzeri teknik bileŞenleri Teknik Tekstiller -Genel ve Güncel Bilgiler- 19 

4) Jeolojik tekstiller (Jeotech) Jeolojik tekstiller ile inşaat mühendisliği malzemeleri 

5) Ev tekstilleri (hometech) Mobilya, ev tekstili ve yer kaplamalarInIn teknik bileşenleri 

6) Endüstriyel tekstiller (indutech) Filtrasyon, nakil, temizleme vb. sanayi tipi uygulamalar için tekstiller 

7) Tıbbi tekstiller (medtech) Hijyenik ve tıbbi ürünler için tekstiller

 8) Taşıt araçları için tekstiller (mobiltech) Otomotiv, gemi, tren ve hava taşıtları için tekstiller 

9) Ekolojik tekstiller (ekotech) Çevre koruma amaçlI tekstiller 

10) Ambalaj tekstilleri (packtech) Ambalaj malzemeleri 

11) Koruyucu tekstiller (protech) Kişisel ve mülki koruma için tekstiller 

12) Sportif tekstiller (sportech) Spor ve serbest (gündelik) giysiler için tekstiller Bu gruplar altında yüzlerce ürün ve uygulama yer almaktadır.

 Bu gruplar altında yüzlerce ürün ve uygulama yer almaktadır. Ürün ve uygulama

alanlarının bazıları geleneksel, bazıları köklü malzeme ve tekniklerle yer değiştirerek,

bazıları ise başlı başına özellikleri için yeniden üretilen malzemelerdir. Konveyör

(taşıyıcı) bantlar, tıbbi eldivenler, balistik (kurşun geçirmez) kumaşlar, akustik

izolasyon malzemeleri, roketler, otomobillerdeki hava yastıkları, antistatik tekstiller,

suni çimen, tentelik kumaşlar, bandaj malzemeleri, aleve dayanıklı battaniye ve

yastıklar, filtreler, yanmaz yapı malzemeleri, kimyasal koruyucu giysiler, tek

kullanımlık koruyucu giysiler, kanalizasyon ve sulama sistemleri, güç tutuşur

dekorasyon materyalleri ve perdeler, teknik tekstillerin kullanıldığı 150 kadar nihai

ürünün arasında yer almaktadır.

Ref.;  MÜSİAD Araştırma Raporları, Teknik Tekstiller Genel ve Güncel Bilgiler.